Veles, Makedonya’nın tam ortasında yer alan, Osmanlı döneminde ismi “Köprülü” daha sonra “Tito Veles” şimdi ise sadece “Veles” olarak anılan ufak bir şehir.
Vardar nehri şehri ikiye bölmektedir. Osmanlı döneminde Vardar nehri üstüne yapılan (bugun ortada yok) köprü nedeniyle şehre Köprülü denilmiştir. 17.yüzyılda sadrazamlıklar yapmış Köprülü ailesinin köklerinin de bu şehirden geldiği söylenmektedir. Balkanların Osmanlılar’ın elinden çıkmasından sonra Bulgar, Yunan ve Sırp etkisinde kalıyor, II.Dünya savaşından sonra Tito’nun Yugoslavya’sı kurulmasıyla şehrin ismi “Tito Veles” olarak anılmaya başlanıyor. Tito’nun ölümü ve Makedonya nın bagımsızlıgından sonra ise şehrin ismi Veles (1) olarak kalıyor.
Başkent Üsküp’e sadece 40 km uzaklıktaki bu şehirde nüfüs yaklaşık 55.000 civarında. Osmanlı sonrasında Türkiye’ye birçok göç veren şehirde (yurtlarını bırakıp gitmek zorunda bırakıldılar ve ne yazık ki birçok Türk öldürüldü) bugun %5 civarında Türk yaşamaktadır ve nüfusun tamamı neredeyse Makedondur.
Selanik yönünden geldiğinizde geniş otobandan Veles talebasına sapıyor ve çok dar bir yola giriyorsunuz. Vardar nehrine paralel devam eden bu yol sizi Veles’e getiriyor. Şehrin merkezinde Veles’in gururu şair Koço Ratsin’in (1908-1943) heykel ve resimlerini bulacaksınız.
Makedonya’nın genelinde oldugu gibi bu bölgede yemyeşil bir doğaya sahip ve ülke irili ufaklı göllerle dolu. Bu göllerden biri de Veles’e 8 km uzaklıkta olan Mladost gölü. Insana huzur veren bu gölün çevresinde temiz bir hotel (2) ve gemi şeklinde bir restaurant var. Romantik Hotel restaurant’ın ekmekleri çok özel (sarımsaklı ve çok ince), salata çok lezzetli. Fiyatlar uygun (salata 2,5 €, tavuk 4,5 € civarında). Bu yolu kullananların sıkça mola verdiği bu güzel restaurantın otoparkı Sırbistan plakalı araçlarla doluydu.
TIKVEŞ
Üstteki haritada görebileceğiniz gibi, Veles’in güneyinde yer alan bölge Tikveş ismiyle anılıyor. Vardar nehrinin bereketini hissedeceğiniz bu bölgenin heryerinde karşınıza üzüm bağları çıkıyor. Tikveş özellikle lezzetli şaraplarıyla ve süt ürünleriyle çok meşhur bir yer.
Tikveş bizim için ise meşhur yogurt-ayran markası. Türkiye’nin ilk markalı yogurdu “Tikveşli”, bu bölgeden göç etmek zorunda kalan Recep Vardarlı (Vardar soyadı Makedonyadaki bu nehirden geliyor) tarafından 1943 yılında Istanbul’da üretilmeye başlanıyor. Daha sonra, Vardarlı ailesinin kontrolünde olan Tikveşli markası, 1998 yılında Danone–Sabancı ortaklığı olan DanoneSA’ya satıldı.
Sonraki kuşak Doğan Vardarlı’nın o günlerden anısı; ” Enver Paşa ilk padişah aleeyhtarı konusmayı bizim balkonumuzdan yapmış.Padişah kuvvetlerinden kaçarken, saklandığımız sandık ise hala Tikveş’deki evde duruyor. Orada şimdi Sırp’lar oturuyor(3).
(1) Veles, mitolojide “volos” olarak da bilininen slav tanrısının ismidir. Su, toprak ve yeraltının tanrısıdır.
(2) www.hotelromantik.com.mk
(3) Milliyet Gazetesi, 16.06.1993