Azerbaycan’ın Şamahı şehrinde bu yıl 2.si düzenlenen “Nesimi Festivali” çerçevesinde, “Nesim’in Ruhu” isimli heykelin açılışı yapıldı. Sanatçı Reşat Elekberov, Nesimi’nin meşhur beyitini ilham alarak heykeli yapar. İşte o beyit;
“Sûrete bak vü ma’nîyi sûret içinde tanı kim, Cism ile cân benim velî cism ile câna sığmazam “ “Dış görünüşe bak ve dış görünüşte gerçek manayı, iç görünüşü tanı. Çünkü beden de, ruh da benim. Ancak ben ruha da, bedene de sığmam.”
Nesimi kimdir?
Nesimi’nin doğum yeri ve tarihi belirsizdir. Ancak 1340 lı yıllarda Azerbaycan’ın Şamahı şehrinde doğduğu da iddialar arasındadır. Yaşadığı dönemde, hurufilik mezhebinin temsilcisi haline gelir. Ona göre insan, varlık güzelliğinin aynasıdır. İnsan korunmalı ve saygı gösterilmelidir. Nesimi’nin ölümü çok trajiktir. Bir koyun gibi derisi yüzülerek öldürülür. Hurufilik mezhebini yaymaya çalıştığı gerekçesiyle, Mısır Çerkez hükümdarının emriyle 1418 yılında Halep’te öldürülür. Yüzülen derisi ibreti alem için ülkede dolaştırılır. Günümüzde, Alevi-Bektaşi geleneğinde yedi ulu ozan’dan biri olarak kabul edilir.
Nesimi’nin eserleri nelerdir? Önemli sözlerinden örnekler.
Türkçe ve Farsça Divanı vardır. Oğuz Türkçesi ile yazar.
Nesimi’ye sorarlar; “Yar’ın ile hoş musun?” Cevap; “Hoş olayım ya da olmayayım o yar benim kime ne?” Kul ile yaratıcı arasına kimsenin giremeyeceğini ifade eder.
“Çün mü’mine mü’min oldu mir’at, Mir’atına bak ü anda gör zat”. “İnanan, mademki inanana (Tanrı’ya) ayna olmuştur, aynaya bak da orada Tanrı zatını gör.”
“Enfas-ı Nesimi gör ne candır, Derya-yı muhit ü dürr-i kandır”. ” Gör de bak, Nesimi’nin nefesleri ne candır; uçsuz bucaksız bir denizdir ve madenlerdeki incidir o sözler.”
Hurufilik nedir?
Hurufilik harflerin Allah’ın görüntüsü olduğu inancı üzerine kurulu bir mezhep ya da düşünüş,inanç sistemidir. Her şeyin izlerini Tanrı’da görmenin tek yolu harflerin sırrını çözebilmektir. Mezhebin kurucusu ve kendini peygamber ilan eden Fazlullah’ın ölümünden sonra, Nesimi bu mezhebin temsilcisi olur. Nesimi’nin Anadolu’da çeşitli şehirlerde gezeri, buralarda da şiirleriyle görüşlerini yayar ve neticede Anadolu halkını etkiler. Onun etkisi sayesinde Anadolu’da edebiyat ve tasavvuf alanlarında yeni kişiler ortaya çıkar. Bu kişiler sayesinde hurufilik Osmanlı Sarayı’na kadar ulaşır. Yeni mezhep iktidarı rahatsız eder ve kaçınılmaz son gelir.
Hurifilik ve harf ilişkisine örnekler
“Ali” Tanrı’nın 99 isminden biridir. İnanışa göre bu isim, insanın çehresinde belirmiştir. Kaşların yayı “ayn”ı, burun çizgisi “lâm”ı ve bıyık eğimi “yâ”yı çizer. Böylece insan yüzünde, hem sağdan, hem de soldan “Ali” adı okunabilir. Bir diğer örnekte ise; burun: elif, burun yanları: lam , gözler: ha olarak kabul edilir. Böylece soldan sağa ve sağdan sola doğru okunduğunda “Allah” ortaya çıkar.
