25 ocak 2018 aksami, Fransa nin Nice sehrinde sahnelenen Figaro nun Dügünü operasını takip ettim. (2010 yılında Istanbul da izlediğim temsili yorumladığım şu kısa yazıyı okuyarak başlamanızı tavsiye ederim)
Nice sehrinin gözbebeği opera binasının bugün bulunduğu yerde 1776 yılında tamamlanmış bir ahşap tiyatro faaliyet gösteriyormuş. Bugünkü son haline ise 1885 yılında yapılan yenilemelerle kavuşmuş diyebiliriz. 1000 kişilik kapasitesiyle bu mekan yaklaşık 250 yıllık bir sanat yuvası.
Binlerce yıllık bir yerleşim merkezi olan Nice, 6 Agustos 1543 de ise Barbaros Hayrettin Paşa komutasındaki filo Fransızlar la birlikte kuşatma altına alındı, 1 ay sonra yani Eylül ayı başında kışın yaklaşması sebebiyle kuşatma kaldırıldı. Yıllarca Italyanların etkisi ve kontrolunde kalan şehir de Italyan etkisini anlamak zor değil. Hele Italyanların efsane ismi Garibaldi nin de Nizza (İtalyanların Nice e verdikleri isim) doğumlu olduğunu düşünürsek bu etki biraz daha artıyor. Italyan birliği için çalışmış Giuseppe Garibaldi nin heybetli heykeli, kendi adının verildiği ve şehrin önemli noktalarından biri olan meydanda sizi karşılar. Nice doğumlu bir diğer general ise Napolyon un önem verdiği çalışma arkadaşlarından Andre Massena. Massena meydanı ise şehrin en merkezi meydanı diyebiliriz. Operanin da yer aldigi, eski sehrin dar sokakları(vieille-ville) gezildikten sonra sahilden meshur hotel Negresco (Le Negresco) ya kadar yuruyus yapilabilir ve negresco dan sehrin tekrar icine yonlenip taşıtlara kapalı caddeleri takip ederseniz ( istanbul un istiklal caddesi benzeri diyebiliriz) Rue de France ve devamında Rue Massena, sizi Massena meydanina (Place Massena) ulaştırır. Böylelikle başladığınız noktaya yani eski sehir e de tekrar ulasmis olursunuz. Subatin 2.yarisi baslayip mart in ilk haftasi biten Nice karnavali ve tabiki yaz aylarinda Cannes, Antibes, Monaco, Menton vb sehirlere ulasim merkezi olmasi nedeniyle de cekim noktasi bir sehir.
Mozart in unlu ve belkide opera tarihinin en akıcı operasina donelim.
Ilk sahnelenmesi 1 mayis 1876 da Viyana yapilan operanın üvertürü sadece yayli sazlarla ve neredeyse duyulamayacak tempoda baslar. Sonra nefesli sazlarda katilir ve 15. Saniyede artik tum orkestra birden calmaya baslar (tutti) , işte o an, bazi izleyiciler cilgin bir operanin kendilerini bekledigini belki de hissetmis olabilirler.
Nice operasinda üvertür ile birlikte , teknoloji kullanilarak, oyuncularin yuzleri ve bazi sahneler dekora yansitildi. oyunun butununde dekor (jean pierre laporte) ve tabiki sahne direktorunun (daniel benoin) daha once baska temsillerde gormedigim kadar etkileyici dokunuslarla oyunu basariyla sahnelediklerini belirteyim.
Kisaca konu; Figaro ( kont un hizmetkari) ve Susanna ( kontes in hizmetkari) dugun hazirliklari yapmaktadir. Ama Kont un gozu Susanna da dir ve bu düğünü mümkün oldugunca ertelemek ister ve diger karakterlerden ( marcellina -kahya kadin, Bartolo-doktor ve Basilio – muzik ogretmeni) destek alir. Figaro, Susanna ve Kontes aralarında anlaşır , Kont a karsi bir oyun hazirlayarak ona ders vermek isterler. Gelisen olaylar sonucunda iki tarafin da planlari bozulur ve bir sekilde hemen herkes Kont a karsi birlesir. Sonucta, Kontes ve Susanna nin herkesten gizli planladiklari yeni komplonun basariya ulasmasiyla mutlu sonlu bir final izleriz.
Bu oyunda bircok recitativo (arya ve muzik parcalarinin arasinda yer alan konusmalar) var ve basit klavsen ile eşlik edildi. Burada yaratici bir sahne planlaması daha karsimiza cikti. Sahnenin kenarında klavseni çalan olgunluk yaşlarına gelmiş siyah simokinli sanatçı güzel bir sürprizdi. Tüm oyun boyunca oradaydı ve hep oyunun içindeydi. Bazen bizim gibi seyretti ve hatta finalde tum sanatcilarin toplu fotografini cekti. Cherubino ya (kont un yaveri, oyunun neşe kaynağı genç delikanlı, şatodaki tüm kadinlara kur yapar, erkek kiyafeti giymis kadin tarafindan seslendirilir) sahneye her cikisnda ilk cümlesini hatirlatma si da ilgincti.
Cherubino ilk aryasinda, ask ile yanip herkesle konusmak sevgisini gostermek istedigini soyler, “eger dinleyecek kimseyi bulamazsam…” sozlerinde muzik yavaslar ve hüzünlü bir ortam oluşur. Sahneye yerlesen camasir yikayan kadinlari ilk basta anlamamistim ama bu sahnede , o kadinlar anlam kazaniyor, hatta kontes de sahneye girip cikiyor ( gercekte kontes ilk defa 2. Perde basinda sahnede gorunur ve guclu bir arya ile oyuna katılır) Cherubino etrafa dagilan kadinlara (kontes hariç) gidiyor, herbirini kucakliyor, bazilarindan kilot ve ic camasirlari aliyor, hem aryada anlatilanlar hem sahne duzeni ve bunlari gosteren isiklandirma cok basariliydi, operadaki ilk ciddi alkislar bu sahnede geldi.
(Bu arada, Cherubino nun cebindeki kilot vb unsurlar 1.perde son sahnede, kont tarafindan askere gonderilme cezasina carptirilan Cherubino nun ugurlanmasinda guzelce kullaniliyor – Figaro nun aryasi “Cherubino alla vittoria; alla gloria militar”.)
- Perde de Kont un kur yapmak icin Suzanna nin odasina girmesi ve sans eseri orada bulunan Cherubino nun (geleneksel olarak koltuk arkasina saklanmasi yerine ) yatak altina saklanmasi iyi olmus, Aniden Basilio da odaya gelince, kont yatak altina saklanir, Cherubino ise ayni anda yatak ustune cikar , .yorgan altina girer.
- Perde de yine Cherubino “voi che sapete…” aryasi ile alkislari topladi. Ask in ne oldugunu bilemedigini, hissettiklerini. ask olup olmadigini kontes e sorar. Kadinlara kur yapmak icin bestelenmis meshur arya biterken, Kont un sesi duyulur ve Cherubino giyinme odasina saklanir. Gelisen olaylar sonucunda , Kont kapiyi kendisi acmak icin aletler almaya gider ama bu sahnelemede dev bir baltayla susanna nin kapisini kirmaya gelmesi , hem komik hem de ilgi cekiciydi.
Ve muhtesem finali de anlatarak yaziyi tamamlayalim. Finalde , Kontes Suzanna’nin , Suzanna da Kontes’ in kiligina girer, üstüne üstlük bunu son anda fark eden Figaro onlara ders vermek icin Suzanna kiligindaki Kontes e kur yapmaya kalkar. Yazarken bile anlatması zor bu çılgın karmaşa, çok başarili bir şekilde sahnelendi, izleyicilerin herseyi cok net anladiklarini düşünüyorum. Son sahnede önde Cherubino arkada ise birbirlerine kavusan ciftlerin isiklandirilmasi ve tum oyun boyunca bizlerle olan siyah elbiseli adamin çiftlere vuran ışıkları teker teker kapatmasi, sonrasinda karsilarina gecip bu mutlu sahneyi fotograflamasi iyi düşünülmüş ve zeka kokan ayrıntılardı.
4 perdelik opera, tek ara dahil yaklasik 3 saat 25 dakikada tamamlandı.
Orkestra Şefi : György G. Rath
Kontes : Veronica Granatiero
Cherubino : Svetlina Stoyanova
Kont : Jean-Luc Ballestra
Figaro :Luigi De Donato
