Çeşitli destan anlatılarıyla, eski Türk mitolojisine, kültürüne ve tarihine kaynaklık eden Dede Korkut’un Unesco listesine girmesi için uzun zamandır çalışmalar yapılıyordu. Nihayet, “Dede Korkut Hikâyeleri“nin Unesco “somut olmayan dünya kültür miras listesi”ne oy birliği ile kabul edilmesi büyük heyecan yarattı.
Unesco “somut olmayan dünya kültür miras listesi” nedir?
“UNESCO” yani “Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu” nun kabul ettiği bu sözleşme, TBMM tarafından 2006 yılında onaylanarak yürürlüğe girer. Bu sözleşmede ifade edilen “somut olmayan kültürel miras” şu şekilde anlaşılabilir; “Toplumun sahip olduğu ancak “yok olmuş, oluyor ya da olacak” olmasından dolayı “somut olmayan” denen kültürel değerlerdir. Kasım 2018 tarihi itibariyle Türkiye’nin “İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi”ne kayıtlı 16 adet unsuru bulunmaktadır:
- Meddahlık Geleneği (2008)
- Mevlevi Sema Törenleri (2008)
- Âşıklık Geleneği (2009)
- Karagöz (2009)
- Nevruz (Azerbaycan, Hindistan, İran, Kırgızistan, Özbekistan ve Pakistan ile ortak dosya (2009) (2016 yılında dosya Afganistan, Azerbaycan, Hindistan, Irak, İran, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Pakistan, Tacikistan ve Türkmenistan katılımı ile genişletilmiştir)
- Geleneksel Sohbet Toplantıları (Yaren, Barana, Sıra Geceleri ve diğer, 2010)
- Alevi-Bektaşi Ritüeli Semah (2010)
- Kırkpınar Yağlı Güreş Festivali (2010)
- Geleneksel Tören Keşkeği (2011)
- Mesir Macunu Festivali (2012)
- Türk Kahvesi ve Geleneği (2013)
- Ebru: Türk Kâğıt Süsleme Sanatı (2014)
- İnce Ekmek Yapımı ve Paylaşımı Geleneği: Lavaş, Katrıma, Jupka, Yufka (Azerbaycan, İran, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye ile ortak dosya) (2016)
- Geleneksel Çini Sanatı (2016)
- Bahar Bayramı Hıdırellez (Makedonya ile ortak dosya) (2017)
- Dede Korkut-Korkut Ata Mirası: Kültürü, Efsaneleri ve Müziği (Azerbaycan ve Kazakistan ile Ortak Dosya, 2018)
Dede Korkut Şöleni nedir?
Şölen kapsamında her yıl konserler, halk oyunları ve gösteriler düzenlenir. Dede Korkut çeyrek yüzyıldır şenliklerle anılmaktadır. Üstte görüleceği gibi Unesco’nun en son kabul edilen kültürel mirası “Dede Korkut”‘tur. Bu gelişmeden sonra her sene 4 gün yapılan bu şenlik için süre olarak uzatma kararı alınır ve şölen süresi 7 güne çıkartılır.
Dede Korkut Şöleni nerede?
Bu şölen, Bayburt merkez ilçesi ve çevresinde yapılır. Dede Korkut’a ait olduğu kabul edilen türbenin bulunduğu Bayburt’a bağlı Masat Köyü‘ ve Bayburt’a araçla 40 dakika mesafedeki Aydıntepe Yaylası şölenin gerçekleştiği mekanların arasındadır. Şölen, bu yıl 22-28 Temmuz tarihleri arasında düzenlenmektedir.
Dede Korkut kimdir? Dede Korkut Destanı ne anlatır?
Dede Korkut, hakkında farklı bilgiler verilse de, 7. ve 8. yüzyıllarda yaşadığı düşünülen “elinden kopuzunu düşürmeyen fikir adamı”, “toplumun ak sakallısı” dır. Günümüzde Dede Korkut toplam 12 hikayeden oluşan eseriyle bilinir, tanınır. Bu 12 hikayeden en meşhuru “Basat’ın Tepegözü Öldürmesi”dir. Hikayelerin her biri, o dönemdeki adet, gelenek ve göreneklerden bahseder. Türk toplumunun temelleri ve ruhu bu eserde gizlidir. 12 hikayenin içinde “namus” “kadınlara bakış” vb. birçok konu bugün bile tartışmalı olsa da, tüm hikayelerdeki ortak mesaj nettir; “namertler cezalandırılmalıdır”.